Giới thiệu
Trong hệ thống pháp luật và kinh tế hiện hành, hộ kinh doanh là gì vẫn là câu hỏi được nhiều cá nhân và hộ gia đình quan tâm khi bắt đầu khởi sự kinh doanh. Đây là mô hình kinh doanh nhỏ lẻ phổ biến tại Việt Nam, phù hợp với các hoạt động buôn bán, dịch vụ ăn uống, thủ công,... Tuy nhiên, không ít người còn mơ hồ về khái niệm, quyền – nghĩa vụ, cũng như thủ tục đăng ký và nghĩa vụ thuế liên quan. Bài viết này sẽ giải đáp toàn diện để bạn hiểu rõ hộ kinh doanh là gì và cách vận hành theo đúng quy định pháp luật mới nhất.
1. Khái niệm về hộ kinh doanh
1.1 Hộ kinh doanh là gì?
Theo Khoản 1 Điều 79, Nghị định 01/2021/NĐ-CP quy định về hộ kinh doanh cụ thể:
Điều 79. Hộ kinh doanh1. Hộ kinh doanh do một cá nhân hoặc các thành viên hộ gia đình đăng ký thành lập và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh của hộ. Trường hợp các thành viên hộ gia đình đăng ký hộ kinh doanh thì ủy quyền cho một thành viên làm đại diện hộ kinh doanh. Cá nhân đăng ký hộ kinh doanh, người được các thành viên hộ gia đình ủy quyền làm đại diện hộ kinh doanh là chủ hộ kinh doanh.
Như vậy, hộ kinh doanh là do một cá nhân hoặc một nhóm người gồm các cá nhân là công dân Việt Nam đủ 18 tuổi, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, hoặc hộ gia đình làm chủ và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh. Hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân, không được phát hành hóa đơn khấu trừ VAT nhưng có thể sử dụng hóa đơn bán hàng.
1.2 Đặc điểm của hộ kinh doanh
1.2.1 Không có tư cách pháp nhân
Hộ kinh doanh không được pháp luật công nhận là một pháp nhân riêng biệt. Điều này có nghĩa là chủ hộ phải chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản của mình đối với mọi nghĩa vụ phát sinh từ hoạt động kinh doanh.
1.2.2 Chịu trách nhiệm vô hạn
Do không có tư cách pháp nhân, hộ kinh doanh không tách biệt giữa tài sản của cá nhân và tài sản dùng cho kinh doanh. Chủ hộ (hoặc các thành viên trong hộ) phải chịu trách nhiệm với toàn bộ tài sản của mình nếu xảy ra nợ nần hoặc tranh chấp.
1.2.3 Không được mở chi nhánh
Theo quy định tại Nghị định 01/2021/NĐ-CP, hộ kinh doanh chỉ được đăng ký một địa điểm kinh doanh duy nhất. Việc mở rộng thêm địa điểm phải chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp.
1.2.4 Hạn chế lao động
Hộ kinh doanh chỉ được sử dụng không quá 10 lao động. Nếu vượt quá giới hạn này, cơ quan quản lý sẽ yêu cầu chuyển đổi sang loại hình doanh nghiệp để đảm bảo quản lý lao động theo quy định.
1.2.5 Quy mô nhỏ, thủ tục đơn giản
Mô hình này phù hợp cho các hoạt động kinh doanh nhỏ lẻ như buôn bán tạp hóa, dịch vụ ăn uống, sản xuất thủ công,... Thủ tục thành lập, thuế và kế toán đơn giản hơn nhiều so với doanh nghiệp.
1.2.6 Không áp dụng chế độ kế toán doanh nghiệp
Hộ kinh doanh không bắt buộc phải mở sổ sách kế toán hoặc nộp báo cáo tài chính hàng năm như doanh nghiệp. Thay vào đó, hộ kinh doanh có thể kê khai thuế theo hình thức khoán.
Đặc điểm của hộ kinh doanh
1.3 Hộ kinh doanh khác doanh nghiệp như thế nào?
So với doanh nghiệp, hộ kinh doanh có quy mô nhỏ hơn và hoạt động đơn giản hơn. Doanh nghiệp có tư cách pháp nhân, được phép mở chi nhánh, thuê nhiều lao động, còn hộ kinh doanh bị giới hạn trong một phạm vi hoạt động nhất định. Ngoài ra, quy trình đăng ký và quản lý thuế của hộ kinh doanh cũng đơn giản hơn nhiều.
1.4 Cơ chế hoạt động của hộ kinh doanh
Hộ kinh doanh hoạt động dựa trên Giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh do UBND cấp huyện cấp. Chủ hộ kinh doanh là người đại diện, chịu trách nhiệm quản lý và điều hành mọi hoạt động kinh doanh. Hộ kinh doanh có thể thuê lao động, mở địa điểm kinh doanh, nhưng không được mở chi nhánh hay văn phòng đại diện.
2. Quy định pháp luật về hộ kinh doanh
2.1 Chủ hộ kinh doanh
Chủ hộ kinh doanh là cá nhân đứng tên đăng ký và điều hành toàn bộ hoạt động của hộ kinh doanh. Người này phải chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản cá nhân đối với mọi nghĩa vụ phát sinh từ hoạt động kinh doanh. Chủ hộ có toàn quyền quyết định việc tổ chức hoạt động, quản lý tài chính, sử dụng lao động,... Tuy nhiên, chủ hộ không được đồng thời là chủ của một hộ kinh doanh khác trên phạm vi toàn quốc (theo Nghị định 01/2021/NĐ-CP).
2.2 Đối tượng được thành lập hộ kinh doanh
Cá nhân là công dân Việt Nam đủ 18 tuổi, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ được quyền đăng ký hộ kinh doanh. Ngoài ra, nhóm cá nhân hoặc hộ gia đình có thể cùng góp vốn để đăng ký hộ kinh doanh với một người đại diện là chủ hộ. Tổ chức, pháp nhân như công ty, hợp tác xã không được phép thành lập hộ kinh doanh. Đây là điểm phân biệt rõ giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp.
2.3 Địa điểm hoạt động của hộ kinh doanh
Hộ kinh doanh chỉ được phép hoạt động tại một địa điểm duy nhất và không được phép mở thêm chi nhánh hoặc văn phòng đại diện ở địa phương khác. Địa điểm phải rõ ràng, cụ thể và được chứng minh hợp pháp thông qua giấy tờ sở hữu hoặc hợp đồng thuê địa điểm kinh doanh. Trường hợp hoạt động tại địa chỉ thuê, hợp đồng thuê cần có thông tin đầy đủ và thời hạn phù hợp.
2.4 Ngành nghề được thành lập hộ kinh doanh
Theo quy định tại Luật Đầu tư 2020, hộ kinh doanh được phép đăng ký hầu hết các ngành nghề kinh doanh, ngoại trừ những ngành nghề bị cấm như: kinh doanh ma túy, vũ khí, dịch vụ mại dâm, động vật hoang dã thuộc danh mục cấm,... Với một số ngành nghề có điều kiện (như ăn uống, chăm sóc sức khỏe), hộ kinh doanh phải đáp ứng thêm các điều kiện chuyên môn, cơ sở vật chất theo quy định pháp luật.
2.5 Vốn đăng ký của hộ kinh doanh
Pháp luật hiện hành không quy định mức vốn tối thiểu hay tối đa đối với hộ kinh doanh. Tuy nhiên, cá nhân đăng ký phải khai báo mức vốn phù hợp với quy mô thực tế để làm căn cứ tính thuế khoán. Trường hợp kê khai vốn quá thấp hoặc không phù hợp có thể bị cơ quan thuế điều chỉnh lại và áp mức thuế cao hơn. Điều này yêu cầu chủ hộ cần trung thực, rõ ràng trong khai báo ban đầu để đảm bảo nghĩa vụ thuế đúng luật và tránh rủi ro pháp lý. . Không quy định vốn tối thiểu. Tuy nhiên, chủ hộ phải khai vốn phù hợp với thực tế để đảm bảo cơ sở tính thuế và xác định trách nhiệm tài chính.
3. Thủ tục đăng ký kinh doanh hộ cá thể
Để đăng ký hộ kinh doanh cá thể, cá nhân cần chuẩn bị các thông tin và giấy tờ cần thiết trước khi nộp hồ sơ tại UBND cấp huyện nơi đặt địa điểm kinh doanh. Dưới đây là quy trình cụ thể:
3.1 Những điều cần chuẩn bị
- Lựa chọn tên hộ kinh doanh phù hợp, không trùng tên với các hộ kinh doanh khác trên địa bàn.
- Xác định ngành nghề kinh doanh cụ thể.
- Chuẩn bị địa điểm kinh doanh hợp pháp (có hợp đồng thuê hoặc giấy chứng nhận quyền sử dụng đất).
- Bản sao công chứng CMND/CCCD của cá nhân đăng ký hoặc các thành viên hộ gia đình.
Những điều cần chuẩn bị khi đăng kí kinh doanh hộ cá thể
3.2 Hồ sơ đăng ký hộ kinh doanh
Chuẩn bị hồ sơ xin giấy phép kinh doanh hộ gia đình, bao gồm:
- Giấy đề nghị đăng ký hộ kinh doanh (theo mẫu).
- Giấy tờ pháp lý của cá nhân (CMND/CCCD/hộ chiếu) của chủ hộ.
Điền đầy đủ thông tin về tên hộ kinh doanh, ngành nghề, địa điểm kinh doanh, vốn kinh doanh và số lao động dự kiến.
3.3 Hướng dẫn nộp hồ sơ đăng ký hộ kinh doanh
- Nộp hồ sơ tại Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả của UBND cấp quận/huyện.
- Cán bộ tiếp nhận kiểm tra tính hợp lệ và cấp Giấy biên nhận.
- Thời gian xử lý: 3 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ.
3.4 Những điều cần làm sau khi đăng ký hộ
- Khắc dấu hộ kinh doanh (nếu cần).
- Mở tài khoản ngân hàng riêng phục vụ giao dịch.
- Kê khai và nộp thuế ban đầu tại Chi cục Thuế nơi đặt địa điểm kinh doanh.
- Đăng ký mua và sử dụng hóa đơn nếu cần.
Chi tiết các bước thực hiện, bạn có thể tham khảo thêm tại bài viết: Thủ tục xin giấy phép kinh doanh hộ gia đình mới nhất
4. Quy định về thuế đối với hộ kinh doanh
Từ ngày 01/6/2025, chính sách thuế đối với hộ kinh doanh có doanh thu lớn đã chính thức thay đổi theo Nghị định Nghị định 70/2025/NĐ-CP, sửa đổi bổ sung Điều 11 Điều 11 Nghị định 123. Đây là bước chuẩn bị cho lộ trình chấm dứt hoàn toàn thuế khoán từ năm 2026 theo định hướng tại Nghị quyết 68-NQ/TW.
4.1 Hộ kinh doanh trên 1 tỷ/năm bắt buộc dùng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền
Điều 11 Nghị định 123 sửa đổi bởi Nghị định 70/2025/NĐ-CP, từ 01/6/2025, hộ kinh doanh có doanh thu từ 01 tỷ đồng/năm trở lên, hoạt động trong lĩnh vực bán hàng hóa, dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng (như: siêu thị, bán lẻ, ăn uống, nhà hàng, khách sạn, vận tải hành khách, vui chơi giải trí...) sẽ:
- Không còn áp dụng phương pháp thuế khoán
- Bắt buộc chuyển sang kê khai doanh thu thực tế
- Sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, kết nối trực tiếp với cơ quan thuế, truyền dữ liệu ngay sau mỗi giao dịch.
4.2 Phân nhóm nghĩa vụ thuế hộ kinh doanh năm 2025
Hộ kinh doanh năm 2025 vẫn chia thành 3 nhóm quản lý thuế như sau:
| Doanh thu | Nghĩa vụ thuế | Ghi chú |
| < 100 triệu đồng/năm | Miễn thuế GTGT, TNCN | Vẫn nộp tờ khai định kỳ |
| 100 triệu – < 1 tỷ đồng/năm | Nộp thuế khoán hàng quý và lệ phí môn bài (300.000 – 1.000.000đ/năm) | Giữ nguyên phương pháp cũ |
| ≥ 1 tỷ đồng/năm và bán lẻ, dịch vụ trực tiếp | Chuyển sang kê khai doanh thu thực tế, sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối cơ quan thuế | Không còn áp dụng thuế khoán |
Phân nhóm nghĩa vụ thuế hộ kinh doanh năm 2025
4.3 Nghĩa vụ hộ kinh doanh khi chuyển sang phương pháp kê khai
Hộ kinh doanh thuộc diện chuyển đổi cần lưu ý các yêu cầu sau:
- Thuế GTGT & TNCN: tự kê khai theo doanh thu – chi phí thực tế, định kỳ theo tháng hoặc quý.
- Hóa đơn điện tử: phải khởi tạo từ máy tính tiền đạt chuẩn, có kết nối mạng, lưu dữ liệu tối thiểu 10 năm.
- Sổ sách kế toán: lập đầy đủ sổ doanh thu, sổ chi phí, có chứng từ mua vào hợp lệ để tính chi phí khấu trừ.
Các yêu cầu của hộ kinh doanh thuộc diện chuyển đổi
4.4 Chuẩn bị gì để không bị phạt khi chuyển sang kê khai?
Bộ Tài chính và cơ quan thuế khuyến nghị hộ kinh doanh:
- Đánh giá lại doanh thu 12 tháng gần nhất: nếu vượt hoặc sắp vượt 01 tỷ đồng, cần chủ động nâng cấp hệ thống kế toán và thiết bị máy tính tiền.
- Đào tạo nhân viên: thao tác lập – lưu trữ hóa đơn điện tử và thanh toán không dùng tiền mặt.
- Rà soát lại giá bán và biên lợi nhuận: để điều chỉnh chi phí, tránh ảnh hưởng dòng tiền khi chuyển phương pháp thuế.
4.5 Lộ trình bỏ thuế khoán hoàn toàn từ 2026
Theo Nghị quyết 68-NQ/TW ngày 04/5/2025, từ ngày 01/01/2026, mọi hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh sẽ bị xóa bỏ thuế khoán hoàn toàn, thay vào đó là nghĩa vụ nộp thuế theo doanh thu – chi phí thực tế.
- Không còn lệ phí môn bài
- Không còn khái niệm thuế khoán
- Tất cả hộ kinh doanh sẽ dùng hóa đơn điện tử và kê khai doanh thu
4.6 Nộp hồ sơ thay đổi tại đâu?
Tất cả các thủ tục như đăng ký thuế, thay đổi phương pháp tính thuế cần nộp tại Phòng đăng ký kinh doanh – Sở Tài chính nơi hộ kinh doanh đặt địa điểm. Đây là đầu mối giúp đồng bộ dữ liệu giữa hộ kinh doanh và cơ quan thuế trong giai đoạn chuyển đổi.
Như vậy, năm 2025 vẫn còn ba ngưỡng quản lý thuế, nhưng từ 2026 hộ kinh doanh sẽ đồng loạt chuyển sang cơ chế kê khai và không còn lệ phí môn bài, đòi hỏi chuẩn bị sổ sách và hệ thống hóa đơn điện tử ngay từ bây giờ để tránh rủi ro.
5. Những câu hỏi thường gặp
5.1 Hộ kinh doanh cá thể là gì?
Hộ kinh doanh cá thể là cách gọi dân gian, không còn được dùng trong văn bản pháp luật chính thức. Theo Nghị định 01/2021/NĐ-CP, thuật ngữ chuẩn là hộ kinh doanh. Đây là một loại hình kinh doanh do một cá nhân hoặc các thành viên trong một hộ gia đình đăng ký và chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản của mình. Mỗi hộ kinh doanh chỉ được đăng ký một người đại diện làm chủ hộ và không được phép góp vốn thành lập.
5.2 Hộ kinh doanh có được mở chi nhánh không?
Theo điều 86, Nghị định 01/2021/NĐ-CP, quy định về địa điểm của hộ kinh doanh như sau:
Điều 86. Địa điểm kinh doanh của hộ kinh doanh1. Địa điểm kinh doanh của hộ kinh doanh là nơi hộ kinh doanh thực hiện hoạt động kinh doanh.2. Một hộ kinh doanh có thể hoạt động kinh doanh tại nhiều địa điểm nhưng phải chọn một địa điểm để đăng ký trụ sở hộ kinh doanh và phải thông báo cho Cơ quan quản lý thuế, cơ quan quản lý thị trường nơi tiến hành hoạt động kinh doanh đối với các địa điểm kinh doanh còn lại.
5.3 Ai có thể đứng tên chủ hộ kinh doanh?
Theo quy định tại Điều 79 và Điều 81, Nghị định 01/2021/NĐ-CP: Chủ hộ kinh doanh phải là công dân Việt Nam từ đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, không bị cấm kinh doanh theo quy định của pháp luật (ví dụ: người đang thi hành án, mất năng lực hành vi...). Trong trường hợp hộ gia đình cùng đăng ký, cần ủy quyền một thành viên đại diện làm chủ hộ kinh doanh.
5.4 Hộ kinh doanh có thể chuyển đổi thành doanh nghiệp không?
Có. Hộ kinh doanh hoàn toàn có thể chuyển đổi thành doanh nghiệp, gồm:
Thủ tục chuyển đổi được quy định tại Điều 42 Nghị định 01/2021/NĐ-CP, bao gồm việc kê khai thuế, chấm dứt mã số thuế cũ, và thành lập doanh nghiệp mới. Khi chuyển đổi, hộ kinh doanh được kế thừa toàn bộ mã số thuế, con dấu, giấy phép đủ điều kiện nếu còn hiệu lực.
Kết luận
Qua toàn bộ bài viết, bạn đã nắm rõ hộ kinh doanh là gì, đặc điểm pháp lý, cơ chế hoạt động và những quy định mới nhất liên quan đến đăng ký, thuế và chuyển đổi mô hình. Từ năm 2025 trở đi, hộ kinh doanh sẽ phải thích nghi với các yêu cầu minh bạch hơn về kê khai thuế, sử dụng hóa đơn điện tử và chuẩn hóa sổ sách. Việc hiểu đúng về hộ kinh doanh không chỉ giúp cá nhân tuân thủ pháp luật mà còn tạo nền tảng vững chắc để mở rộng hoạt động và phát triển bền vững trong tương lai. Hãy liên hệ Thành lập công ty giá rẻ ngay để được tư vấn miễn phí nhé.
