Trong quá trình tổ chức bộ máy hành chính nhà nước, đơn vị hành chính cấp huyện đóng vai trò là cầu nối giữa chính quyền cấp tỉnh và cấp xã. Việc hiểu rõ chức năng, cơ cấu cũng như các phương án sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện là thiết yếu với doanh nghiệp, đặc biệt khi đăng ký kinh doanh, thay đổi trụ sở hay mở rộng chi nhánh. Bài viết này cung cấp thông tin đầy đủ và cập nhật mới nhất theo quy định pháp luật hiện hành năm 2025.
1. Đơn vị hành chính cấp huyện là gì?
Căn cứ theo điều 2 Luật tổ chức chính quyền địa phương quy định về các loại đơn vị hành chính của Việt Nam:
Điều 2. Đơn vị hành chínhCác đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam gồm có:1. Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp tỉnh);2. Huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp huyện);3. Xã, phường, thị trấn (sau đây gọi chung là cấp xã);4. Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.
Theo Điều 3 Luật tổ chức chính quyền địa phương quy định về đơn vị hành chính cấp huyện:
Điều 3. Phân loại đơn vị hành chính3. Đơn vị hành chính được phân loại như sau:a) Thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh là đơn vị hành chính cấp tỉnh loại đặc biệt; các đơn vị hành chính cấp tỉnh còn lại được phân thành ba loại: loại I, loại II và loại III;b) Đơn vị hành chính cấp huyện được phân thành ba loại: loại I, loại II và loại III;c) Đơn vị hành chính cấp xã được phân thành ba loại: loại I, loại II và loại III.
Như vậy, theo Điều 2 và Điều 3 của Luật Tổ chức chính quyền địa phương, đơn vị hành chính cấp huyện là một cấp trong hệ thống đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, nằm giữa cấp tỉnh và cấp xã.
- Điều 2 quy định các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam gồm có quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương.
- Điều 3 phân loại đơn vị hành chính cấp huyện thành ba loại: loại I, loại II và loại III tùy theo tiêu chí về dân số, diện tích tự nhiên, trình độ phát triển kinh tế - xã hội và cơ sở hạ tầng.
Ví dụ minh họa:
- Quận 1 (TP. Hồ Chí Minh): đơn vị hành chính cấp huyện loại I, thuộc đô thị đặc biệt.
- Huyện Củ Chi (TP. Hồ Chí Minh): thuộc vùng ven đô, có cơ cấu kinh tế nông nghiệp.
- Thị xã Đông Triều (tỉnh Quảng Ninh): đơn vị đang trong quá trình đô thị hóa, chuyển từ huyện lên thị xã.
Đối với doanh nghiệp, việc xác định đúng địa giới hành chính cấp huyện nơi đăng ký trụ sở là yếu tố quan trọng để lựa chọn cơ quan đăng ký kinh doanh, cơ quan thuế cũng như các cơ quan quản lý nhà nước khác có liên quan.
2. Tiêu chuẩn thành lập đơn vị hành chính cấp huyện
Theo quy định mới nhất tại Nghị quyết số 76/2025/UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Nghị quyết 117/NQ-CP của Chính phủ, tiêu chuẩn để thành lập hoặc sáp nhập đơn vị hành chính cấp huyện được chia thành 3 nhóm rõ ràng: định lượng, định tính và trường hợp đặc biệt. Việc áp dụng các tiêu chuẩn này nhằm đảm bảo tính thống nhất trong quản lý hành chính và phù hợp với đặc thù phát triển từng vùng miền.
2.1 Nhóm tiêu chuẩn định lượng
Căn cứ theo khoản 1 Điều 2 Nghị quyết 1211/2016/UBTVQH13 quy định tiểu chuẩn về dân số cấp huyện như sau:
Điều 2. Tiêu chuẩn của huyện1. Quy mô dân số:a) Huyện miền núi, vùng cao từ 80.000 người trở lên;b) Huyện không thuộc điểm a khoản này từ 120.000 người trở lên.2. Diện tích tự nhiên:a) Huyện miền núi, vùng cao từ 850 km(2 )trở lên;b) Huyện không thuộc điểm a khoản này từ 450 km(2) trở lên.3. Số đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc có từ 16 đơn vị trở lên, trong đó có ít nhất 01 thị trấn.
- Dân số tối thiểu:
- Huyện miền núi, vùng cao: từ 80.000 người trở lên.
- Huyện khác: từ 120.000 người trở lên.
- Diện tích tự nhiên tối thiểu:
- Huyện miền núi, vùng cao: từ 850 km² trở lên.
- Huyện khác: từ 450 km² trở lên.
- Số lượng đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc:
- Có ít nhất 16 đơn vị hành chính cấp xã, trong đó bắt buộc phải có ít nhất 01 thị trấn.
2.2 Nhóm tiêu chuẩn định tính
Các đơn vị hành chính cấp huyện phải đáp ứng các điều kiện:
- Có hệ thống hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội cơ bản, đặc biệt là hệ thống giao thông kết nối liên vùng.
- Có trung tâm hành chính ổn định, rõ ràng và thuận lợi trong công tác quản lý nhà nước.
- Phù hợp với quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh hoặc thành phố trực thuộc trung ương.
2.3 Trường hợp đặc biệt
Nếu sáp nhập từ 03 đơn vị hành chính cấp huyện trở lên, tiêu chuẩn về diện tích và dân số có thể được xem xét linh hoạt, nhằm phù hợp với điều kiện thực tế từng địa phương.
Dữ liệu sử dụng để xác định diện tích và dân số phải là số liệu thống kê chính thức đến ngày 31/12/2024, có xác nhận bởi cơ quan công an và cơ quan tài nguyên – môi trường cấp tỉnh.
Ví dụ minh họa thực tế
- Huyện Đông Anh, Sóc Sơn, Mê Linh (Hà Nội) đang được đề xuất nhập lại để thành lập quận mới với quy mô dân số trên 800.000 người, hạ tầng và điều kiện đô thị hóa đáp ứng tiêu chuẩn quận.
- Huyện Long Thành (Đồng Nai) – nơi có dự án sân bay quốc tế Long Thành, đang được quy hoạch phát triển lên thị xã hoặc thành phố trực thuộc tỉnh, với dân số phi nông nghiệp và hệ thống giao thông hiện đại.
2.4 Tác động đối với doanh nghiệp
Doanh nghiệp cập nhật thông tin khi thay đổi đơn vị hành chính
Doanh nghiệp đang hoạt động tại địa bàn có thay đổi đơn vị hành chính cần chủ động cập nhật thông tin:
- Cập nhật địa chỉ trụ sở, mã số thuế, mã địa bàn hành chính trên hệ thống đăng ký doanh nghiệp.
- Điều chỉnh các giấy tờ pháp lý, hợp đồng, hóa đơn điện tử theo đúng địa giới hành chính mới.
- Tránh tình trạng sai lệch thông tin dẫn đến vi phạm thủ tục hành chính, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh và kê khai thuế.
3. Danh sách đơn vị hành chính cấp huyện mới nhất năm 2025
Tính đến ngày 01/02/2025, cả nước có 696 đơn vị hành chính cấp huyện, phân bố tại 63 tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương, cụ thể:
| Loại hình | Số lượng |
| Thành phố thuộc thành phố trực thuộc TW | 2 |
| Thành phố thuộc tỉnh | 84 |
| Thị xã | 53 |
| Quận | 49 |
| Huyện | 508 |
| Tổng cộng | 696 |
Danh sách chi tiết từng đơn vị được công bố công khai trên Cổng thông tin Chính phủ và cập nhật tại các văn bản pháp luật liên quan như Nghị quyết 76/2025/UBTVQH15.
4. Phương án sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện năm 2025
4.1 Chủ trương và định hướng
Năm 2025, Việt Nam thực hiện cuộc cải cách hành chính quy mô lớn, trong đó có xóa bỏ cấp huyện theo định hướng xây dựng mô hình chính quyền địa phương hai cấp gồm: cấp tỉnh và cấp xã.
Nội dung này được nêu rõ tại:
- Kết luận 126-KL/TW ngày 14/02/2025
- Kết luận 127-KL/TW ngày 28/02/2025
4.2 Lộ trình thực hiện
- 30/6/2025: Hoàn tất sắp xếp cấp xã, bắt đầu tổ chức lại từ 01/7/2025
- 30/8/2025: Hoàn tất sắp xếp cấp tỉnh, áp dụng mô hình mới từ 01/9/2025
- Cấp huyện: Được giải thể và hợp nhất trong quá trình sắp xếp, toàn bộ chức năng quản lý được chuyển giao về cấp tỉnh và cấp xã.
4.3 Nguyên tắc và tiêu chuẩn
Việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện phải bảo đảm:
- Phù hợp với Hiến pháp, luật pháp và định hướng phát triển kinh tế - xã hội.
- Không làm ảnh hưởng đến quốc phòng – an ninh và đặc thù dân tộc, vùng sâu vùng xa.
- Quy mô dân số, diện tích sau sáp nhập phải hợp lý để nâng cao hiệu quả quản lý.
4.4 Tác động và điểm mới
- Xóa bỏ hoàn toàn cấp huyện trên thực tế
- Giảm khoảng 50% cấp tỉnh và 60–70% cấp xã
- Tổ chức bộ máy tinh gọn, tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả quản lý
- Các xã sau sáp nhập sẽ có quy mô tương đương cấp huyện nhỏ trước đây
5. Ý nghĩa với doanh nghiệp
Việc xóa bỏ và sáp nhập đơn vị hành chính cấp huyện không chỉ là thay đổi cơ cấu tổ chức nhà nước mà còn kéo theo nhiều ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động pháp lý và vận hành của doanh nghiệp. Dưới đây là những khía cạnh cụ thể doanh nghiệp cần đặc biệt lưu ý:
5.1 Thay đổi địa chỉ trụ sở pháp lý
Khi đơn vị hành chính cấp huyện bị giải thể hoặc sáp nhập vào đơn vị khác, tên gọi địa chỉ trụ sở ghi trong giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp sẽ không còn phù hợp với thực tế hành chính mới.
- Doanh nghiệp bắt buộc cập nhật địa chỉ trụ sở theo đúng đơn vị hành chính mới, kể cả khi không thay đổi địa điểm thực tế.
- Việc không cập nhật địa chỉ trụ sở theo địa giới mới có thể dẫn đến hệ lụy pháp lý như bị xử phạt hành chính, làm chậm thủ tục thuế, không đủ điều kiện gia hạn giấy phép con.
5.2 Cập nhật mã số thuế và mã địa bàn hành chính
Sự thay đổi mã hành chính cấp huyện ảnh hưởng đến:
- Mã số thuế cấp địa phương – cơ sở để xác định quản lý thuế theo địa bàn
- Hệ thống kê khai, báo cáo thuế điện tử – sẽ đồng bộ theo mã hành chính mới của Tổng cục Thuế
- Doanh nghiệp cần cập nhật thông tin trên hệ thống Thuế điện tử (etax), BHXH điện tử, hóa đơn điện tử...
5.3 Điều chỉnh hồ sơ pháp lý và các loại giấy phép
Khi đơn vị hành chính cấp huyện không còn tồn tại, doanh nghiệp phải rà soát toàn bộ các hồ sơ pháp lý liên quan đến:
- Giấy phép kinh doanh ngành nghề có điều kiện
- Giấy chứng nhận phòng cháy chữa cháy, vệ sinh an toàn thực phẩm, môi trường, xây dựng
- Hợp đồng kinh tế đã ký với đối tác, ngân hàng hoặc cơ quan quản lý nhà nước
Tất cả các văn bản pháp lý có ghi địa chỉ cũ thuộc cấp huyện cũ đều cần điều chỉnh để đảm bảo giá trị pháp lý.
5.4 Tác động đến vận hành và quản lý nội bộ
- Chuyển đổi đầu mối quản lý: Từ cấp huyện về cấp tỉnh hoặc cấp xã → doanh nghiệp cần làm quen với cơ quan quản lý mới
- Thủ tục hành chính có thể thay đổi: Địa điểm nộp hồ sơ, người tiếp nhận, quy trình xử lý hồ sơ hành chính có thể thay đổi do tổ chức lại cơ quan
- Thời gian xử lý thủ tục có thể kéo dài tạm thời trong giai đoạn chuyển tiếp hành chính
5.5 Cơ hội và rủi ro cho doanh nghiệp
Cơ hội và rủi ro cho doanh nghiệp khi sắp xếp đơn vị hành chính
Cơ hội:
- Một số khu vực sau sáp nhập có thể trở thành đơn vị loại I hoặc loại II, được hưởng chính sách ưu đãi đầu tư, miễn giảm thuế, ưu tiên hạ tầng
- Doanh nghiệp lớn có thể mở rộng thị trường do địa bàn mới lớn hơn, mật độ dân cư cao hơn
Rủi ro:
- Sai lệch thông tin pháp lý làm ảnh hưởng đến giao dịch, tín dụng, bảo hiểm
- Không cập nhật đúng hạn có thể bị phạt hoặc từ chối hồ sơ tại các cơ quan nhà nước
5.6 Khuyến nghị quan trọng
Doanh nghiệp cần chủ động:
- Theo dõi thông báo từ Cổng thông tin đăng ký doanh nghiệp, Cục thuế địa phương, UBND cấp tỉnh
- Tiến hành điều chỉnh hồ sơ đăng ký kinh doanh, giấy phép con và các loại hợp đồng có liên quan
- Tư vấn với đơn vị dịch vụ pháp lý chuyên nghiệp để đảm bảo tuân thủ đúng quy trình và thời gian điều chỉnh
Kết luận
Năm 2025 đánh dấu bước chuyển mạnh trong cải cách tổ chức hành chính tại Việt Nam. Với định hướng loại bỏ đơn vị hành chính cấp huyện, bộ máy nhà nước sẽ chuyển sang mô hình hai cấp, giúp tinh gọn, hiệu quả và hiện đại hóa quản lý nhà nước. Việc nắm bắt và chuẩn bị thích ứng với thay đổi này là yêu cầu cấp thiết đối với mọi tổ chức, cá nhân, đặc biệt là doanh nghiệp đang hoạt động tại địa phương. Nếu bạn cần hỗ trợ trong thủ tục đăng ký doanh nghiệp hoặc điều chỉnh thông tin hành chính, hãy liên hệ với Thành lập công ty để được tư vấn miễn phí nhé.
