Trong bối cảnh nền kinh tế số phát triển mạnh, xu hướng tiêu dùng thay đổi nhanh chóng và công nghệ ngày càng dễ tiếp cận, việc lựa chọn các mô hình kinh doanh phù hợp trở thành yếu tố then chốt quyết định thành công cho cá nhân và hộ kinh doanh nhỏ lẻ tại Việt Nam. Từ thương mại xã hội đến nông nghiệp đô thị thẳng đứng, từ mô hình đăng ký đa dạng đến kinh doanh số cá nhân, năm 2025 mang đến nhiều cơ hội mới nhưng cũng đặt ra không ít thách thức. Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết những mô hình đột phá đang định hình lại thị trường, giúp bạn tìm ra hướng đi phù hợp và bền vững nhất.
1. Vì sao cần quan tâm đến các mô hình kinh doanh mới?
Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang trên đà chuyển đổi số và thương mại điện tử tăng trưởng mạnh, việc lựa chọn mô hình kinh doanh phù hợp sẽ giúp cá nhân hoặc hộ kinh doanh:
- Tiết kiệm chi phí đầu tư ban đầu
- Bắt kịp xu hướng tiêu dùng mới
- Tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường
Theo báo cáo của Statista và Bộ Kế hoạch & Đầu tư, GDP Việt Nam tăng 6,6% trong năm 2024, thương mại điện tử đạt 25 tỷ USD và hơn 50% dân số sử dụng smartphone để mua sắm online – một nền tảng thuận lợi để triển khai các mô hình kinh doanh mới.
2. Phân tích 6 mô hình kinh doanh đột phá năm 2025
Phân tích 6 mô hình kinh doanh đột phá năm 2025
2.1 Mô hình kinh tế chia sẻ kết hợp AI
Dựa vào công nghệ AI để điều phối tài nguyên dùng chung như xe, nhà ở, nhân lực hoặc kho bãi, mô hình này giảm chi phí sở hữu cá nhân.
Ví dụ:
- Mỹ: 133 triệu chuyến đi bằng xe điện scooter chia sẻ trong năm 2023 (Theo NACTO).
- Việt Nam: Tiki Now chia sẻ kho hàng với đối tác giao nhận, Grab triển khai GrabExpress/GrabMart tối ưu xe rảnh trong giờ thấp điểm.
Lợi ích:
- Giảm đến 80% chi phí đầu tư ban đầu
- Tăng tốc độ phản hồi nhờ AI phân tích nhu cầu thời gian thực
- Giảm lượng tài nguyên không sử dụng
2.2 Mô hình đăng ký đa dạng (hybrid subscription)
Thay vì chỉ bán sản phẩm hoặc dịch vụ theo từng đơn lẻ, doanh nghiệp kết hợp các hình thức trả tiền như: theo tháng, theo lượt dùng, combo gói dịch vụ.
Ví dụ tại Việt Nam:
- Netflix: cho phép chia tài khoản, chọn gói xem linh hoạt
- Tiki Plus: gói phí thành viên giúp khách hàng miễn phí giao hàng và ưu đãi độc quyền
- Shopee Premium: kết hợp đăng ký + hoàn tiền + voucher
Hiệu quả thực tế:
- Tăng 4,5% doanh thu bình quân/khách hàng (ARPA)
- Giảm 30% tỷ lệ khách hàng hủy dịch vụ
2.3 Mô hình nông nghiệp đô thị thẳng đứng (urban vertical farming)
Trồng rau, quả trong các tòa nhà hoặc không gian khép kín, sử dụng công nghệ LED, IoT và điều khiển khí hậu để duy trì năng suất cao.
Ví dụ nổi bật:
- iFarm tại TP.HCM: trồng rau thủy canh trong container.
- Green Dragon Water: mô hình trồng rau trong kho lạnh, không cần đất.
Ưu điểm:
- Tiết kiệm 95% lượng nước
- Không cần đất nông nghiệp, dễ triển khai tại đô thị
- Không phụ thuộc mùa vụ, giảm rủi ro thiên tai
2.4 Mô hình bếp ảo (ghost kitchen)
Không mở cửa hàng ăn uống truyền thống, doanh nghiệp vận hành bếp tập trung chỉ để phục vụ đơn hàng online.
Ví dụ tại Việt Nam:
- GrabKitchen triển khai hơn 50 bếp tại TP.HCM
- Pizza Company triển khai mô hình Ghost Kitchen, giảm 40% chi phí
Lý do nên triển khai:
- Tiết kiệm chi phí mặt bằng và nhân viên phục vụ
- Mở rộng kinh doanh nhanh hơn so với nhà hàng truyền thống
- Lợi nhuận có thể đạt ROI 25–30% trong năm đầu
2.5 Mô hình thương mại xã hội (social commerce)
Bán hàng trực tiếp qua mạng xã hội, kết hợp livestream, đánh giá thật và cộng đồng người theo dõi.
Số liệu tại Việt Nam:
- TikTok Shop: 40% người dùng Việt từng mua hàng tại đây (theo báo cáo iPrice 2024)
- Facebook Marketplace và Zalo OA tích hợp thanh toán nội địa
Tác động thực tế:
- Tỷ lệ mua hàng cao hơn 30% so với thương mại điện tử truyền thống
- Xây dựng lòng tin thông qua review thật, bình luận và livestream tương tác
2.6 Mô hình kinh doanh số cá nhân (personal digital business)
Dựa trên nội dung số, AI và cộng đồng online để tạo thu nhập cho cá nhân hoặc nhóm nhỏ.
Các hình thức phổ biến:
- Bán khóa học online (VD: Giang Ơi, IELTS Trang Nguyễn)
- Kênh YouTube/Podcast có doanh thu từ quảng cáo
- Dịch vụ tư vấn cá nhân qua TikTok, Discord, Notion
Chiến lược thành công:
- Tập trung vào niche market (thị trường ngách)
- Xây dựng cộng đồng trung thành
- Tận dụng AI để sản xuất nội dung nhanh hơn
3. Cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp Việt Nam
3.1 Cơ hội nổi bật cho mô hình kinh doanh mới
- Tăng trưởng GDP ổn định – môi trường đầu tư tích cực: Theo Tổng cục Thống kê, GDP Việt Nam trong năm 2024 tăng 6,6% – mức cao nhất Đông Nam Á. Đặc biệt, các lĩnh vực bán lẻ, dịch vụ và công nghệ thông tin có mức tăng trưởng hai con số. Điều này tạo điều kiện thuận lợi để các mô hình kinh doanh nhỏ lẻ tiếp cận người tiêu dùng có nhu cầu ngày càng cao.
- Tầng lớp trung lưu tăng mạnh – nhu cầu tiêu dùng hiện đại: Dự báo đến năm 2030, khoảng 50% dân số Việt Nam sẽ thuộc tầng lớp trung lưu (theo World Bank). Nhóm này ưu tiên trải nghiệm, tiện lợi và chất lượng – là tiền đề cho các mô hình như bếp ảo, thương mại xã hội, kinh doanh số cá nhân phát triển mạnh.
- Chuyển đổi số quốc gia thúc đẩy kinh doanh online: Bộ Thông tin & Truyền thông đặt mục tiêu đến năm 2025, kinh tế số chiếm 20% GDP. Các lĩnh vực ưu tiên bao gồm: thương mại điện tử, fintech, nội dung số. Hạ tầng hỗ trợ rất tốt:
- 95% dân số có smartphone (theo We Are Social 2024)
- 4G phủ khắp, 5G đang triển khai tại 10 tỉnh thành lớn
- Tỷ lệ người dân dùng thanh toán số tăng 35%/năm
Với nền tảng công nghệ sẵn có, bất kỳ cá nhân hoặc hộ kinh doanh nào cũng có thể bắt đầu mô hình kinh doanh trực tuyến, ít rào cản.
3.2 Thách thức đang cản trở doanh nghiệp nhỏ và cá nhân
3.2.1 Rào cản pháp lý cho mô hình mới
Luật hiện hành như Luật Doanh nghiệp 2020, Luật Thương mại điện tử... chưa cập nhật đầy đủ cho mô hình kinh doanh sáng tạo như ghost kitchen, kinh doanh nội dung số, nền tảng chia sẻ AI. Điều này khiến:
- Doanh nghiệp không biết phải đăng ký mã ngành gì cho mô hình mới
- Các nền tảng như TikTok Shop, livestream thương mại vẫn còn bị kiểm soát chặt
Ví dụ thực tế: Một hộ kinh doanh livestream bán quần áo vẫn chưa có mã ngành thương mại xã hội rõ ràng trong Nghị định 01/2021/NĐ-CP → khó chứng minh thu nhập để vay vốn hay mở rộng.
3.2.2 Cạnh tranh gay gắt từ các nền tảng quốc tế
Hàng hóa từ Shein, Temu, Alibaba tràn vào thị trường Việt với mức giá rẻ và chiến lược vận chuyển xuyên biên giới (cross-border) tối ưu. Với quy mô toàn cầu và chi phí thấp:
- Doanh nghiệp Việt khó cạnh tranh về giá
- Sản phẩm địa phương bị định giá thấp hơn
Nhiều hộ kinh doanh chọn đánh nhanh rút gọn, bán hàng không giấy phép hoặc bán lại hàng nhập khẩu mà không có chuỗi giá trị riêng → dễ bị loại khỏi thị trường lâu dài.
3.2.3 Khó khăn về công nghệ và bảo mật
Phần lớn cá nhân/hộ kinh doanh:
- Thiếu kiến thức công nghệ (AI, thanh toán điện tử, CRM)
- Không có khả năng đầu tư hệ thống bảo mật (chống lộ dữ liệu khách hàng)
- Không khai thác tối đa được các công cụ như chatbot, phân tích dữ liệu
Ví dụ: Rất nhiều cửa hàng bán hàng livestream nhưng không dùng công cụ quản lý đơn hàng → thất thoát, xử lý chậm, mất khách.
3.3 Giải pháp gợi ý để doanh nghiệp việt vượt qua thách thức
Chuẩn hóa pháp lý ngay từ đầu
- Đăng ký kinh doanh đúng mã ngành theo hướng dẫn tại Cổng Dịch vụ công Quốc gia
- Tham khảo ý kiến chuyên gia pháp lý từ Phòng đăng ký kinh doanh – Sở Tài chính
- Đăng ký mã số thuế cá nhân/doanh nghiệp để chủ động kê khai, minh bạch tài chính
Đầu tư công nghệ thông minh, tiết kiệm
- Bắt đầu với AI đơn giản như: chatbot chăm sóc khách hàng, AI viết nội dung, dự báo xu hướng bán chạy
- Sử dụng phần mềm quản lý đơn hàng miễn phí/chi phí thấp: KiotViet, Sapo, Haravan
- Dùng công cụ bảo mật cơ bản như xác thực 2 lớp (2FA), mã hóa đơn hàng
Tận dụng ưu thế địa phương để cạnh tranh
- Chọn mô hình “sản xuất tại địa phương, giao nhanh trong ngày”
- Tập trung vào yếu tố "cá nhân hóa": tư vấn tận tâm, chăm sóc khách hàng sau bán
- Nhấn mạnh câu chuyện sản phẩm – thương hiệu Việt – dịch vụ hậu mãi
4. Hướng dẫn triển khai mô hình kinh doanh hiệu quả
| Bước | Nội dung triển khai | Gợi ý cụ thể |
| 1 | Pháp lý | Đăng ký hộ kinh doanh, đăng ký thuế, mã ngành phù hợp |
| 2 | Công nghệ | Website bán hàng, app điện thoại, kênh livestream |
| 3 | Tài chính | Tiếp cận quỹ SME Việt Nam, USAID hỗ trợ startup |
| 4 | Thị trường | Dùng KOL địa phương, gói dùng thử, truyền thông đa nền tảng |
Bạn có thể tham khảo thêm bài viết: 09 mô hinh khởi nghiệp cần ít vốn nhất cho Startup để biết thêm thông tin chi tiết nhé.
5. Xu hướng mô hình kinh doanh 2025–2030
Xu hướng mô hình kinh doanh 2025–2030
5.1 Thương mại xã hội (social commerce) trở thành kênh bán hàng chính
Thương mại xã hội là hình thức bán hàng tích hợp trực tiếp trên các nền tảng mạng xã hội như TikTok, Facebook, Instagram, Zalo…, cho phép người tiêu dùng khám phá sản phẩm, xem đánh giá, trò chuyện với người bán và mua hàng ngay trên nền tảng.
Dự báo tại Việt Nam:
- Theo báo cáo của Statista, thương mại xã hội sẽ chiếm 40% tổng doanh số bán lẻ trực tuyến tại Việt Nam vào năm 2027.
- TikTok Shop Việt Nam là một trong những thị trường phát triển nhanh nhất khu vực Đông Nam Á.
Lợi ích nổi bật:
- Tỷ lệ chuyển đổi cao hơn 30% nhờ sự tin tưởng từ đánh giá thật và livestream tương tác.
- Giúp các cá nhân/hộ kinh doanh khởi sự với vốn thấp, không cần cửa hàng, không cần website.
Chiến lược đề xuất:
- Tập trung xây dựng nội dung dạng video ngắn (shorts, reels)
- Sử dụng KOL/Influencer địa phương để tiếp cận đúng nhóm khách hàng
- Tích hợp giải pháp livestream bán hàng, chatbot tư vấn, tự động hóa quy trình chốt đơn
Ví dụ thực tế: Một tiệm bánh handmade ở quận Bình Thạnh nhờ TikTok Shop đã tăng đơn gấp 5 lần chỉ trong 3 tháng, nhờ livestream mỗi tối và quảng cáo bằng video review từ khách thật.
5.2 Kinh tế tuần hoàn – xu hướng sống bền vững
Kinh tế tuần hoàn là mô hình phát triển kinh doanh dựa trên nguyên tắc giảm thiểu – tái sử dụng – tái chế nhằm kéo dài vòng đời sản phẩm, hạn chế tối đa rác thải và sử dụng tài nguyên hiệu quả.
Cam kết từ Chính phủ Việt Nam:
- Theo Quyết định 687/QĐ-TTg, đến năm 2030, Việt Nam đặt mục tiêu:
- 100% chất thải rắn đô thị được thu gom và xử lý
- 50% vật liệu tái chế được đưa trở lại chuỗi cung ứng
Cơ hội kinh doanh cụ thể:
- Dịch vụ thu gom rác tái chế hộ gia đình
- Sản xuất bao bì sinh học, ống hút từ bã mía, cốc giấy phân hủy
- Mô hình “thuê để dùng” (cho thuê quần áo, xe đạp, thiết bị điện tử)
Chiến lược thực thi:
- Gắn sản phẩm/dịch vụ với giá trị môi trường
- Tham gia các chương trình tín chỉ carbon hoặc nhãn sinh thái
- Đăng ký nhãn hiệu xanh để tạo lợi thế cạnh tranh
Ví dụ tại Việt Nam: Startup Re.socks chuyên sản xuất vớ từ sợi tái chế đã nhận được khoản tài trợ từ quỹ môi trường quốc tế và lọt vào danh sách top 10 mô hình đổi mới xanh do ADB tài trợ năm 2024.
5.3 Startup công nghệ: bùng nổ AI, fintech và healthtech
Toàn cảnh thị trường:
- Số lượng startup tại Việt Nam đã vượt 4.000 doanh nghiệp vào cuối năm 2024 (theo báo cáo Do Ventures).
- Dự kiến đến năm 2030, Việt Nam sẽ có thêm 3–5 kỳ lân (unicorn) mới, tập trung vào công nghệ sâu và thị trường nội địa.
Lĩnh vực nổi bật:
| Lĩnh vực | Mô tả ngắn | Cơ hội phát triển |
| AI | Ứng dụng AI trong chatbot, phân tích dữ liệu, quản lý tồn kho | Giúp cá nhân và hộ kinh doanh tự động hóa quy trình |
| Fintech | Ví điện tử, BNPL (mua trước trả sau), cho vay ngang hàng | Phục vụ nhóm khách hàng chưa có tài khoản ngân hàng |
| Healthtech | Khám bệnh online, thiết bị y tế cá nhân thông minh | Nhu cầu chăm sóc sức khỏe cá nhân hóa tăng mạnh |
Hành động cho cá nhân và hộ kinh doanh:
- Ứng dụng AI đơn giản để trả lời tin nhắn khách hàng nhanh chóng
- Kết hợp với ví điện tử, thanh toán QR để tăng tỷ lệ chốt đơn
- Nếu hoạt động trong lĩnh vực y tế, làm đẹp: tận dụng xu hướng healthtech để cung cấp dịch vụ từ xa
Ví dụ ứng dụng: Một hiệu thuốc tại quận 10 triển khai chatbot AI và phần mềm theo dõi đơn thuốc tự động đã giảm 40% lỗi ghi đơn và tăng lượng khách quay lại mua thêm trong 6 tháng.
Kết luận
Các mô hình kinh doanh hiện đại năm 2025 không chỉ mở ra lối đi mới cho cá nhân và hộ kinh doanh mà còn phản ánh rõ xu hướng chuyển đổi trong nền kinh tế Việt Nam – nơi công nghệ, trải nghiệm người dùng và tư duy bền vững giữ vai trò trung tâm. Dù là bếp ảo, thương mại xã hội hay kinh doanh nội dung số, mỗi mô hình đều mang trong mình tiềm năng lớn nếu được triển khai đúng cách và đúng thời điểm. Việc hiểu rõ xu hướng, chuẩn hóa pháp lý, tận dụng công nghệ và xây dựng chiến lược riêng biệt sẽ là chìa khóa giúp doanh nghiệp nhỏ thành công trong thời đại mới. Nếu bạn có bất kỳ ý tưởng kinh doanh nào, hãy liên hệ Thành lập công ty giá rẻ ngay để được tư vấn nhé.
