Đơn vị hành chính sự nghiệp là gì?

1. Đơn vị hành chính sự nghiệp là gì?

2. Phân loại các đơn vị hành chính sự nghiệp

2.1. Phân loại theo mức độ tự chủ tài chính

• Đơn vị tự đảm bảo chi thường xuyên và chi đầu tư: Là những đơn vị có khả năng tự chủ toàn diện về tài chính, bao gồm cả chi phí hoạt động thường xuyên và chi phí đầu tư phát triển.
    Ví dụ: Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM – hoạt động theo mô hình tự chủ toàn phần, đầu tư cơ sở vật chất hiện đại, có cơ chế quản trị gần giống doanh nghiệp.
• Đơn vị tự đảm bảo chi thường xuyên: Tự chủ nguồn thu để chi trả các khoản chi thường xuyên như lương, điện nước, vật tư… nhưng đầu tư xây dựng cơ bản vẫn do nhà nước cấp vốn.
    Ví dụ: Trường Đại học Kinh tế Quốc dân – tự chủ chi thường xuyên, còn đầu tư lớn như ký túc xá hoặc cơ sở hạ tầng vẫn cần ngân sách hỗ trợ.
• Đơn vị đảm bảo một phần chi thường xuyên: Một phần kinh phí hoạt động thường xuyên được đảm bảo từ nguồn thu, phần còn lại do ngân sách nhà nước cấp.
    Ví dụ: Trường Cao đẳng nghề Đà Nẵng – có nguồn thu từ học phí nhưng vẫn cần ngân sách hỗ trợ để chi trả lương và chi phí vận hành.
• Đơn vị do ngân sách nhà nước bảo đảm toàn bộ: Phụ thuộc hoàn toàn vào ngân sách nhà nước để duy trì hoạt động. Thường là các cơ quan phục vụ quản lý hành chính hoặc đơn vị sự nghiệp đặc thù.
    Ví dụ: Sở Tư pháp TP.HCM, Chi cục Thuế các quận huyện – hoạt động phục vụ nhà nước, không có nguồn thu từ dịch vụ.

2.2. Phân loại theo lĩnh vực hoạt động

• Giáo dục và đào tạo: Trường phổ thông, đại học công lập, trung tâm giáo dục thường xuyên…
    Ví dụ: Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong (TP.HCM), Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội – thuộc hệ thống trường công lập, do nhà nước quản lý.
• Y tế: Bệnh viện, trung tâm y tế dự phòng, viện nghiên cứu y học…
    Ví dụ: Bệnh viện Bạch Mai (trung ương), Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bình Dương (địa phương) – cung cấp dịch vụ y tế công, thuộc hệ thống bệnh viện nhà nước.
• Khoa học và công nghệ: Viện nghiên cứu, trung tâm kiểm định, phòng thí nghiệm nhà nước…
    Ví dụ: Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, Viện Nghiên cứu Hệ thống Nông nghiệp miền Nam – thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu và triển khai ứng dụng công nghệ phục vụ cộng đồng.
• Văn hóa, thể thao và thông tin: Thư viện, nhà văn hóa, trung tâm thể dục thể thao, đài truyền hình địa phương…
    Ví dụ: Thư viện Quốc gia Việt Nam, Trung tâm Huấn luyện Thể thao Quốc gia II, Đài Truyền hình Hà Nội – cung cấp dịch vụ văn hóa và truyền thông phi lợi nhuận.
• Hành chính công: Trung tâm đăng ký đất đai, trung tâm hành chính công, các đơn vị phục vụ quản lý nhà nước.
    Ví dụ: Trung tâm Phục vụ Hành chính công tỉnh Quảng Ninh, Trung tâm Đăng ký đất đai TP.HCM – hỗ trợ người dân và doanh nghiệp thực hiện thủ tục hành chính một cách minh bạch, hiệu quả.

2.3. Phân loại theo cấp quản lý hành chính

• Đơn vị thuộc trung ương quản lý: Các đơn vị trực thuộc bộ, ngành, cơ quan trung ương, có phạm vi hoạt động toàn quốc.
    Ví dụ: Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, Bệnh viện Chợ Rẫy – đều chịu sự quản lý trực tiếp từ các bộ, không phụ thuộc vào địa phương.
• Đơn vị thuộc địa phương quản lý: Các đơn vị trực thuộc UBND cấp tỉnh hoặc cấp huyện, hoạt động chủ yếu trong phạm vi địa phương.
    Ví dụ: Trung tâm Y tế Quận Gò Vấp, Trường Cao đẳng Kỹ thuật Công nghệ Bà Rịa – Vũng Tàu – chịu sự điều hành từ UBND địa phương và các sở ngành liên quan.

3. Quy định về vốn, kế toán, tài chính tại đơn vị hành chính sự nghiệp

3.1. Nguồn vốn hoạt động

• Ngân sách nhà nước cấp phát: Đây là nguồn tài chính chủ yếu, đặc biệt đối với các đơn vị không có khả năng tự chủ. Ví dụ: Các sở, phòng ban chuyên môn thuộc UBND tỉnh, huyện.
• Nguồn thu sự nghiệp: Bao gồm học phí, viện phí, dịch vụ công, chuyển giao công nghệ, đấu thầu dịch vụ công… Ví dụ: Trường đại học công lập có thể thu học phí và liên kết đào tạo theo cơ chế tự chủ.
• Nguồn viện trợ, tài trợ hợp pháp: Từ các tổ chức trong và ngoài nước, nhưng phải công khai, minh bạch và báo cáo cơ quan chủ quản phê duyệt sử dụng.

3.2. Quy định về kế toán và chế độ tài chính

• Áp dụng chế độ kế toán hành chính sự nghiệp: Theo Thông tư 107/2017/TT-BTC của Bộ Tài chính, các đơn vị hành chính sự nghiệp sử dụng hệ thống tài khoản, chứng từ và báo cáo tài chính khác biệt hoàn toàn với doanh nghiệp.
• Cơ chế công khai tài chính: Mọi khoản thu – chi, đặc biệt là từ ngân sách nhà nước, phải được công khai theo quy định tại Thông tư 90/2018/TT-BTC. Việc công khai nhằm đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.
• Quản lý tài sản công: Tài sản của đơn vị hành chính sự nghiệp là tài sản công, thuộc sở hữu toàn dân, nên việc mua sắm, thanh lý, sử dụng phải tuân thủ Luật Quản lý, sử dụng tài sản công 2017.

3.3. Cơ chế tự chủ tài chính

• Tự chủ về chi thường xuyên: Cho phép đơn vị tự quyết định chi phí vận hành trong phạm vi nguồn thu được giao.
• Tự chủ về đầu tư: Một số đơn vị có thể tự đầu tư cơ sở vật chất, công nghệ, thiết bị mà không cần ngân sách cấp phát.
• Tự chủ về giá dịch vụ: Được quyền xây dựng và điều chỉnh mức thu các dịch vụ công theo khung giá quy định, đảm bảo bù đắp chi phí và tái đầu tư.

4. Xu hướng sáp nhập các đơn vị hành chính sự nghiệp

4.1. Nguyên nhân thúc đẩy sáp nhập

• Tránh chồng chéo nhiệm vụ: Nhiều đơn vị sự nghiệp có chức năng giống nhau, gây lãng phí về nguồn lực và hiệu quả thấp trong quản lý.
• Tăng hiệu suất vận hành: Khi hợp nhất về tổ chức và quản lý, quy trình được rút gọn, giảm thời gian xử lý, nâng cao chất lượng phục vụ.
• Giảm chi thường xuyên từ ngân sách: Việc tinh giản đầu mối giúp tiết kiệm chi phí vận hành, giảm áp lực lên ngân sách nhà nước, tạo điều kiện tái đầu tư vào các lĩnh vực thiết yếu hơn.

4.2. Hệ quả và yêu cầu đặt ra

• Tái cơ cấu bộ máy nhân sự: Cần sắp xếp, phân loại và bố trí lại đội ngũ cán bộ, tránh tình trạng dôi dư nhưng vẫn đảm bảo chất lượng phục vụ.
• Điều chỉnh lại chức năng – nhiệm vụ: Đảm bảo mỗi đơn vị sau sáp nhập có nhiệm vụ rõ ràng, không bị chồng lấn và phù hợp với chiến lược quản lý mới.
• Chuẩn hóa quy trình vận hành: Hướng đến mô hình tổ chức chuyên nghiệp, hiệu quả, với cơ chế giám sát – đánh giá tương tự doanh nghiệp, nhằm nâng cao năng lực quản trị và minh bạch tài chính.

4.3. Mối liên hệ với doanh nghiệp

• Đánh giá toàn diện trước khi hợp nhất: Bao gồm nhân sự, tài sản, quyền và nghĩa vụ pháp lý – tương tự quy trình thẩm định doanh nghiệp trong M&A.
• Tái thiết bộ máy và quy trình hoạt động: Giống như doanh nghiệp sau sáp nhập, các đơn vị hành chính sự nghiệp cần được tổ chức lại theo hướng tinh gọn, hiệu quả và phù hợp với mục tiêu mới.
• Cơ hội hợp tác công – tư: Sau sáp nhập, các đơn vị thường có quy mô lớn hơn, có nhu cầu sử dụng dịch vụ thuê ngoài như công nghệ, kế toán, truyền thông, logistics… mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp tham gia cung ứng hoặc hợp tác đầu tư.

5. Thành lập công ty giá rẻ – Giải pháp pháp lý cho doanh nghiệp tư nhân tham gia lĩnh vực sự nghiệp công

• Tư vấn mô hình kinh doanh phù hợp: đơn vị sự nghiệp tư nhân, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, hay công ty xã hội hóa
• Soạn thảo hồ sơ pháp lý: điều lệ công ty, quy chế hoạt động, hợp đồng dịch vụ công
• Tư vấn đấu thầu – hợp tác PPP: chuẩn bị hồ sơ mời thầu, hồ sơ dự thầu, các biểu mẫu hành chính
• Thiết lập hệ thống kế toán – tài chính minh bạch để đáp ứng điều kiện tham gia dịch vụ công
• Tư vấn chuyển đổi từ mô hình doanh nghiệp sang đơn vị phi lợi nhuận khi cần thiết

Tổng kết